Khả năng tư duy lãnh đạo không chỉ là một kỹ năng quan trọng mà còn là chìa khóa dẫn đến sự thành công và bền vững của cá nhân lãnh đạo và tập thể. Không chỉ đơn thuần là khả năng quản lý người khác, tư duy lãnh đạo là sự kết hợp tinh tế giữa sự sáng tạo, khả năng ra quyết định, và khả năng tạo cảm hứng. Trong bối cảnh xã hội đầy thách thức này, việc hiểu rõ và phát triển tư duy lãnh đạo trở thành một phần không thể thiếu. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn tư duy lãnh đạo là gì và cách để phát triển tuy duy này trong môi trường làm việc và kinh doanh hiện đại.
1. Tư duy lãnh đạo là gì?
Tư duy lãnh đạo là khả năng suy nghĩ và giải quyết vấn đề của một người dưới góc độ lãnh đạo với mục tiêu thúc đẩy sự phát triển và thành công của cá nhân, nhóm hoặc tổ chức mà họ đang lãnh đạo. Tư duy của 1 người quyết định số phận của 1 người, tư duy lãnh đạo quyết định số phận của 1 tổ chức. Tư duy này không chỉ dừng lại ở mức độ cá nhân mà còn ảnh hưởng và thúc đẩy sự phát triển của toàn bộ tổ chức, quyết định sự sống còn và thành bại của 1 tập thể, 1 tổ chức hay thậm chí là 1 đất nước.
Tư duy nhà lãnh đạo không chỉ bao gồm một vài kỹ năng lãnh đạo cần có để quản lý như hoạch định chiến lược và lên kế hoạch, khả năng giao tiếp, quản lý xung đột mà còn thể hiện qua việc định hình tầm nhìn, xác định mục tiêu, tạo động lực, và hướng dẫn người khác đi đúng hướng để đạt được những mục tiêu đó.
2. Thực trạng tư duy lãnh đạo hiện nay
Trong mỗi doanh nghiệp, vai trò của lãnh đạo là không thể phủ nhận, họ chịu trách nhiệm định hình và thúc đẩy vận mệnh của cả tập thể công ty. Lãnh đạo không chỉ là người dẫn dắt, họ còn là người thúc đẩy sự phát triển của tổ chức bằng cách tận dụng đội ngũ quản lý cấp dưới.
Nhưng. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp vẫn mắc phải những sai lầm do lối tư duy lãnh đạo cũ không phản ánh đúng với thực tế. Thay vì thay đổi và cập nhật cái mới, một số lãnh đạo do vẫn áp dụng kiến thức và kinh nghiệm thâm niên của mình, giữ nguyên các quan điểm cũ và không chú ý đến những thay đổi xã hội bên ngoài. Họ cũng thiếu tầm nhìn chiến lược và chỉ tập trung vào những chỉ số tài chính ngắn hạn, thiếu sự đột phá và sự linh hoạt trong quản lý.
Trong xã hội hiện nay, nhiều người có quan điểm rằng kỹ năng lãnh đạo là điều mà ai cũng có thể sở hữu. Thậm chí có cả 1 số lý thuyết lãnh đạo đã từng được nghiên cứu ủng hộ quan điểm này. Tuy nhiên, điều này chỉ đúng một phần vì thực tế, mọi kỹ năng đều trở nên vô nghĩa nếu không đi kèm với khả năng tư duy một cách sáng tạo và hoạch định chiến lược tốt, đặc biệt khi đối diện với các thách thức ở mức độ toàn cầu.
Các cách tiếp cận lãnh đạo truyền thống, dựa trên những tư duy cổ điển, thường không phản ánh đúng với thực tế hiện đại của thời đại 4.0; 5.0, khi mà mọi thứ di chuyển và thay đổi với tốc độ chóng mặt. Do đó, chúng cần phải thay đổi và làm mới để có thể đáp ứng được những yêu cầu và cơ hội mới mà môi trường kinh doanh đang đặt ra.
Để trở thành một lãnh đạo hiệu quả, không chỉ cần có kỹ năng và tài năng tự nhiên, mà còn cần phải rèn luyện và áp dụng tư duy đúng đắn hàng ngày. Thực tế đã chứng minh rằng năng lực lãnh đạo không chỉ là vấn đề của trời cho, mà còn là kết quả của sự nỗ lực và rèn luyện không ngừng.
3. 12 tư duy lãnh đạo cần có trong môi trường hiện đại
Tư duy chiến lược
Tư duy chiến lược trong kinh doanh là khả năng giúp nhà lãnh đạo vẽ ra một con đường rõ ràng nhất để đạt được thành công trong tương lai. Điều này bao gồm việc xác định các mục tiêu và ưu tiên quan trọng, đảm bảo chúng phản ánh lợi ích và giá trị lâu dài của doanh nghiệp. Tư duy chiến lược cũng giúp nhận biết rõ ràng sản phẩm/dịch vụ nào sẽ phục vụ cho thị trường nào và phương thức tổ chức kinh doanh nào sẽ được áp dụng.
Thông qua đó, nhà lãnh đạo có thể ưu tiên những vấn đề quan trọng nhất và tập trung nguồn lực vào những điểm chính để đảm bảo sự phát triển bền vững của tổ chức. Họ tránh được sự phân tán nguồn lực vào những hoạt động không mang lại lợi ích chiến lược cao. Thêm vào đó, tư duy này cũng giúp nhà lãnh đạo tự tin và linh hoạt trong việc đối phó với những thay đổi của môi trường kinh doanh, từ đó nắm bắt cơ hội và đối mặt với thách thức từ đối thủ cạnh tranh.
Ngoài ra, bằng tư duy chiến lược, nhà lãnh đạo có thể truyền cảm hứng và định hướng cho toàn bộ tổ chức, giúp tăng sự gắn kết và tinh thần làm việc của mọi thành viên. Điều này giúp tổ chức vượt qua mọi thách thức trong một môi trường kinh doanh đang thay đổi liên tục.
Tư duy người lãnh đạo
Tư duy lãnh đạo không chỉ giúp nhà lãnh đạo nhận diện đúng vấn đề cần giải quyết, mà còn giúp họ xác định rõ mục tiêu và hướng đi cho cả bản thân và tổ chức. Nó cũng là chìa khóa giúp họ giao tiếp và truyền đạt thông điệp một cách hiệu quả tới mọi người xung quanh, từ đó xây dựng lòng tin, sự ủng hộ và khai thác tối đa năng lực của đội ngũ nhân viên.
Ngoài ra, tư duy lãnh đạo cũng giúp nhà lãnh đạo phát triển bản thân và xây dựng đội ngũ nhân viên có tiềm năng trở thành những lãnh đạo tương lai. Điều này không chỉ giúp tổ chức có nguồn nhân lực chất lượng cao để phát triển bền vững, mà còn giúp xây dựng văn hóa doanh nghiệp tích cực và tạo động lực làm việc cho nhân viên. Cuối cùng, tư duy lãnh đạo còn giúp nhà lãnh đạo thích nghi tốt hơn với những thay đổi, giải quyết các vấn đề phức tạp, và khơi dậy sức mạnh tiềm năng của con người trong tổ chức.
Tư duy phát triển
Tư duy phát triển là niềm tin rằng kỹ năng và hành vi có thể được nâng cao thông qua nỗ lực và sự cố gắng. Với tư duy này, những thách thức và phản hồi không chỉ là những trở ngại mà còn là cơ hội để học hỏi và phát triển. Thất bại không được xem là một điều đáng sợ, mà là một bài học quý giá để tiến xa hơn trong sự phát triển cá nhân và tổ chức.
Tư duy phát triển giúp nhà lãnh đạo có cái nhìn rộng hơn, tầm nhìn chiến lược và sự sẵn lòng để đưa ra các sáng kiến và ý tưởng mới. Thay vì bị hạn chế bởi cách làm việc hiện tại, họ dám bước ra khỏi vùng an toàn để thử nghiệm và đổi mới. Đồng thời, tư duy này cũng khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới từ các nhân viên, giúp cải thiện hiệu quả công việc và tăng năng suất cho tổ chức.
Tư duy phân tích
Tư duy phân tích là một khía cạnh quan trọng của tư duy lãnh đạo, giúp nhà lãnh đạo đưa ra các quyết định dựa trên thông tin và dữ liệu chính xác, đồng thời đánh giá tình hình và định hướng cho tổ chức trong tương lai.
Sở hữu khả năng phân tích cũng giúp nhà lãnh đạo đánh giá thông tin về thị trường, khách hàng, và đối thủ cạnh tranh để đưa ra các quyết định chiến lược đúng đắn và điều chỉnh các chiến lược hiện có sao cho phù hợp. Thêm vào đó, tư duy phân tích còn giúp nhà lãnh đạo dự đoán và lập kế hoạch dự phòng cho tương lai dựa trên dữ liệu và thông tin hiện có.
Tư duy sáng tạo
Tư duy sáng tạo giúp nhà lãnh đạo tìm ra các cách tiếp cận mới, phát triển sản phẩm/dịch vụ độc đáo, tạo ra giá trị khác biệt và nâng cao lợi thế cạnh tranh của tổ chức trên thị trường. Nó cũng giúp tạo ra một môi trường làm việc tích cực, thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới của nhân viên, tăng cường cam kết của họ đối với tổ chức.
Đồng thời, óc sáng tạo giúp nhà lãnh đạo đưa ra các giải pháp sáng tạo cho mọi thách thức, tạo ra một môi trường làm việc năng động, sáng tạo, thu hút nhân tài và giúp đưa ra các quyết định táo bạo nhưng vẫn đảm bảo tính khả thi và cân nhắc kỹ lưỡng.
Tư duy trách nhiệm
Tư duy trách nhiệm giúp nhà lãnh đạo đánh giá các tác động của các quyết định và hoạt động của tổ chức đến xã hội và môi trường, đảm bảo rằng tổ chức tuân thủ các quy định và luật pháp liên quan. Trách nhiệm này cũng giúp nhà lãnh đạo đưa ra các quyết định đúng đắn và có trách nhiệm đối với nhân viên, khách hàng và các bên liên quan khác.
Thêm vào đó, tư duy này còn giúp nhà lãnh đạo đối mặt với những thách thức và khó khăn trong quá trình lãnh đạo, không trốn tránh trách nhiệm, và không tìm cách đổ lỗi cho cả tập thể. Thông qua đó là những lần sửa sai, rút kinh nghiệm và ngày càng trở nên hoàn thiện chính bản thân mình hơn nữa.
Tư duy linh hoạt
Tư duy lãnh đạo này là niềm tin rằng thành công trong một thế giới phức tạp và đầy biến động đòi hỏi sự thích ứng linh hoạt, đổi mới và khả năng phục hồi. Các nhà lãnh đạo giờ đây có thể truy cập vào lượng thông tin khổng lồ trong tầm tay, theo đó họ có thể tiếp nhận, sàng lọc và đồng hóa thông tin một cách nhanh chóng. Họ cũng thường xuyên đánh giá các quyết định của mình và điều chỉnh khi cần thiết.
Một nhà lãnh đạo linh hoạt có thể thích nghi nhanh chóng và thử các cách tiếp cận mới. Điều này không có nghĩa là họ thiếu kỷ luật hay tầm nhìn. Các nhà lãnh đạo này rõ ràng về điểm đến cuối cùng và mục tiêu mong muốn của họ, họ chỉ đơn giản cởi mở hơn với thực tế là con đường dẫn đến những mục tiêu đó có thể gặp những khó khăn, thử thách, và có thể ập đến một cách không báo trước.
Tìm hiểu về phong cách lãnh đạo linh hoạt nhất: Lãnh đạo tùy biến là gì
Tư duy tổ chức
Tư duy tổ chức giúp các nhà lãnh đạo quản lý tài nguyên, thời gian và nhân lực của doanh nghiệp một cách hiệu quả và tối ưu. Giúp họ xác định mục tiêu và chiến lược của tổ chức, phân tích các nhu cầu, nguồn lực cần thiết để đạt được mục tiêu đó, đồng thời có khả năng lập kế hoạch và quy trình hành động để thực hiện một cách hiệu quả.
Có tư duy tổ chức giúp cho nhà lãnh đạo có thể hiểu được quan hệ giữa các bộ phận, quy trình và luồng dữ liệu trong tổ chức. Từ đó đưa ra các quyết định và hành động hợp lý. Những nhà lãnh đạo có tư duy tổ chức cũng thường có khả năng đưa ra các giải pháp hiệu quả, tối ưu tài nguyên, đồng thời tăng cường hiệu quả công việc.
Tư duy tích cực
Tư duy tích cực giúp nhà lãnh đạo nhìn ra cơ hội trong mọi tình huống thay vì chỉ tập trung vào những thách thức. Họ có thể tận dụng được cơ hội đó để phát triển hoặc lật ngược tình thế. Nó cho phép nhân viên cảm thấy hào hứng và năng động hơn khi làm việc dưới sự lãnh đạo của một người lạc quan, luôn nhìn ra cơ hội trong khó khăn. Điều này lại mang lại năng suất và hiệu quả lao động cao hơn.
Theo đó, tổ chức sẽ có khả năng thu hút những nhân tài xuất sắc hơn, nhân viên hầu hết cũng thường muốn làm việc với những người lạc quan, có cái nhìn tích cực về tương lai.
Tư duy kiểm soát rủi ro
Tư duy này đặc biệt giúp nhà lãnh đạo đưa ra quyết định dựa trên các thông tin, cơ sở dữ liệu tin cậy, giảm thiểu các rủi ro tiềm ẩn và tăng cường khả năng trong việc đối phó với các tình huống tiêu cực có thể xảy ra.
Biết cách quản trị rủi ro giúp nhà lãnh đạo đánh giá các rủi ro có thể xảy ra trên nhiều khía cạnh, bao gồm tài chính, kinh doanh, sản xuất, môi trường, luật pháp và thương hiệu của doanh nghiệp. Điều này còn giúp nhà lãnh đạo tạo ra một môi trường làm việc đáng tin cậy, tăng cường sự tin tưởng của khách hàng và các bên liên quan khác đối với doanh nghiệp.
Tư duy chủ động
Tư duy chủ động đề cập đến khả năng tự quản lý, tự điều chỉnh và đưa ra quyết định dựa trên các thông tin và tình huống có sẵn, thay vì để mọi thứ diễn ra tự nhiên hoặc phản ứng theo những gì xảy ra. Tư duy lãnh đạo này giúp cho nhà lãnh đạo có thể nắm bắt được tình hình và tương lai của tổ chức, đưa ra kế hoạch và chiến lược phù hợp, đồng thời thực hiện các hoạt động quản lý hiệu quả hơn.
Những nhà lãnh đạo có tư duy chủ động cũng thường có khả năng đưa ra các giải pháp sáng tạo và đột phá trong những tình huống phức tạp. Họ có thể nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, cho phép việc phản hồi ngay lập tức và thích ứng với những thay đổi mới trong môi trường kinh doanh, thị trường hiện tại.
Tư duy hòa nhập
Tư duy hòa nhập là niềm tin rằng sự đóng góp và hiệu suất được giải phóng trong một môi trường đa dạng, toàn diện. Khi một nhà lãnh đạo có tư duy hòa nhập, họ coi sự khác biệt trong cách suy nghĩ và hành xử của người khác là lợi thế. Họ nhận ra rằng sự giống nhau luôn nhỏ bé và bị giới hạn. Do đó, nhà lãnh đạo luôn muốn tạo cơ hội để mời gọi sự đa dạng. Một nhà lãnh đạo với tư duy hòa nhập tìm kiếm những quan điểm thay thế, từ đó mở rộng tầm nhìn về những gì có thể. Tính toàn diện mở ra cánh cửa cho những ý tưởng mới, tạo ra sự khác biệt và mở rộng.
Các nhà lãnh đạo này có thể tạo ra sự an toàn về mặt tâm lý. Khi có sự an toàn về tâm lý, các cá nhân cảm thấy thoải mái khi đưa ra các ý tưởng – kể cả những ý tưởng tưởng chừng như “điên rồ” nhất. Khi một nhà lãnh đạo toàn diện tạo ra một môi trường an toàn về tâm lý, họ cho thấy rằng các ý tưởng được đánh giá cao, ngay cả khi chúng không được chọn, điều này làm tăng khả năng đội ngũ nhân viên sẽ lại đưa ra các ý tưởng đổi mới trong tương lai.
4. 5 quan điểm sai lầm trong tư duy lãnh đạo
Tập trung vào vấn đề thay vì giải pháp
Khổng Tử từng nói: “Sự nghiệp đừng mong không bị chông gai, vì không bị chông gai thì chí nguyện không kiên cường”. Sự xuất hiện của những vấn đề chính là cách để tôi luyện năng lực và tư duy lãnh đạo. Trên thực tế, những nhà lãnh đạo rất ít khi né tránh khó khăn, nhưng họ lại thường mắc phải sai lầm khi dành quá nhiều sự tập trung để phân tích vấn đề, làm cho khó khăn chồng chéo khó khăn.
Trong bối cảnh kinh tế quá nhiều biến động như hiện nay, khó tránh việc những người đứng đầu doanh nghiệp rơi vào trạng thái căng thẳng. Những yếu tố khách quan (chẳng hạn như ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế, tài chính…) chi phối một cách mạnh mẽ đến tư duy lãnh đạo. Sự căng thẳng quá mức đôi khi khiến họ thường quên mất rằng việc tập trung vào vấn đề không giúp họ giải quyết được chúng.
Khi nhận thức rằng những vấn đề hay khó khăn, thử thách cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đưa bản thân mình lên một tầm cao mới, lãnh đạo cần xoay chuyển được góc nhìn, thay đổi thái độ và tư duy lãnh đạo. Chính thái độ của chúng ta khi bắt đầu một việc khó khăn sẽ ảnh hưởng lên kết quả thành công nhiều hơn bất cứ điều gì khác (It is our attitude at the beginning of a difficult task which, more than anything else, will affect its successful outcome – theo nhà tâm lý học William James).
Quyền lực giải quyết mọi vấn đề
Nhà lãnh đạo xuất sắc luôn biết cách thay đổi phong cách lãnh đạo sao cho phù hợp với hoàn cảnh. Tuy nhiên, không ít người sử dụng quyền lực một cách cực đoan. Điều đó biểu hiện rõ nét khi lãnh đạo có dấu hiệu dùng quyền hạn để áp đặt cấp dưới làm theo.
Trong giai đoạn đầu khởi nghiệp, người đứng đầu cần sử dụng quyền lực để định hình bộ máy, định hướng phát triển. Tuy nhiên đến một giai đoạn nhất định, tư duy lãnh đạo bằng quyền lực một cách cứng ngắt sẽ khiến nhà lãnh đạo rơi vào trạng thái độc đoán.
Cố định, bảo thủ và cứng nhắc
Rất nhiều nhà lãnh đạo khi đạt được một sự thành công nào đó trong cuộc đời và sự nghiệp sẽ vướng vào tư duy cố định. Tư duy lãnh đạo này tạo ra một sức ì to lớn, khiến bản thân họ và “con thuyền” doanh nghiệp mà họ đang lèo lái trở nên chậm chạp, nặng nề.
Bởi họ luôn tin rằng khi đã chinh phục được nấc thang thành công đầu tiên, họ hẳn đã là người thành công và không gì có thể đánh gục được. Chính tư duy ấy ru ngủ họ trên chiến thắng đã qua. Để rồi khi đối diện những thách thức mới, họ không còn đủ kiên cường, dẫn đến nghi ngờ bản thân. Thành tích cũ khi ấy vô tình trở thành rào cản tâm lý, cố định tư duy lãnh đạo trong khuôn khổ, trong khi đối thủ và cả những thế hệ sau đã không ngừng tiến xa.
Nếu xem thành tích của ngày hôm qua là vĩnh viễn, nhà lãnh đạo đồng thời cũng sẽ dừng sự nghiệp của mình ở đó. Bởi nền kinh tế luôn thay đổi từng ngày với những xu thế khác, chúng ta không thể dùng tư duy, cách làm cũ để ứng dụng trong bối cảnh mới. Khi tư duy lãnh đạo không phát triển, làm cách nào để họ có thể thúc đẩy doanh nghiệp phát triển?
Phải luôn khắt khe với bản thân
Những nhà lãnh đạo cầu toàn thường nhận được sự tín nhiệm và tôn trọng rất lớn từ cấp dưới cũng như đối tác. Bởi cầu toàn, họ luôn khắt khe với bản thân, chỉn chu và trách nhiệm trong mọi việc. Tư duy lãnh đạo bằng cách chịu trách nhiệm và kỷ luật như thế sẽ mang lại cho bản thân nhà lãnh đạo thành công đáng kể trong giai đoạn đầu lập nghiệp.
Tuy nhiên, khi đã có được thành tựu cho riêng mình thì sự chuẩn mực, khắt khe đến mức cực đoan sẽ khiến nhà lãnh đạo không còn cảm nhận được sự hứng thú trên hành trình chinh phục mục tiêu. Thay vào đó, họ thường có tư duy lãnh đạo theo kiểu “bệnh thành tích” dắt mũi. Khi không đạt được bất cứ mục tiêu nào, dù là lớn hay nhỏ, họ đều không cảm thấy hài lòng. Kể cả khi đã đạt được, họ vẫn không cảm thấy hạnh phúc.
Theo giáo sư tâm lý học Serena Chen và Marian E. và Daniel E. Koshland Jr – Chủ tịch danh dự trung tâm nghiên cứu và giáo dục sáng tạo tại đại học California, Berkeley (Mỹ): chính lòng tự trắc ẩn, tự vị tha (self-compassion) với bản thân mới là chìa khóa giải phóng chúng ta khỏi cảm giác chán nản và thất vọng bởi công việc.
Công việc là cuộc sống
Một trong những căn bệnh rất phổ biến hiện nay mà đa số các nhà lãnh đạo đều mắc phải chính là “nghiện việc”. Căn bệnh này thường trầm trọng hơn ở những doanh nhân thành đạt. Với những người mắc phải căn bệnh này, họ không ngừng suy nghĩ về công việc và cho rằng sự thành công trong sự nghiệp sẽ mang lại cho họ tất cả. Những người có tư duy lãnh đạo như thế thường đặt công việc lên hàng đầu mà quên mất rằng ngoài công việc, họ còn có trách nhiệm khác, đặc biệt là gia đình.
Xem trọng công việc là một trong những tư duy lãnh đạo tích cực. Nhưng điều đó không đồng nghĩa với công việc là tất cả. Không ít những lãnh đạo từng chia sẻ rằng dù có được sự thành công trong sự nghiệp, nhưng họ không cảm thấy hạnh phúc, không có sự gắn kết, chia sẻ giữa các thành viên trong gia đình. Cuộc sống thật ra còn có nhiều thứ hơn là chỉ có công việc.
Trong kinh doanh hay cuộc sống, tư duy lãnh đạo là một kỹ năng, một tri thức và một công cụ tiếp cận cuộc sống, giúp mỗi người đối mặt với những thách thức đa dạng và thay đổi liên tục. Việc phát triển và thúc đẩy tư duy lãnh đạo thông qua khả năng thấu hiểu, quản lý xung đột đến khả năng tạo động lực và dẫn dắt nhóm là không thể phủ nhận. Tư duy lãnh đạo là bí quyết giúp cá nhân và tổ chức vượt qua mọi thử thách để đạt được mục tiêu và thành công bền vững trong cuộc sống hàng ngày, tạo ra những kết quả tốt và những ảnh hưởng tích cực nhất đến thế giới.
Trong nhiều năm qua, Master Hà Lục đã đào tạo và huấn luyện cho hàng ngàn cá nhân, giúp họ trở nên thành công hơn và hạnh phúc hơn. Ngoài ra cô Hà Lục đã có hàng trăm phiên (coaching 1-1) giúp các chủ doanh nghiệp tạo ra sự đột phá và phát triển bền vững cho tổ chức.