Phong cách lãnh đạo là yếu tố then chốt quyết định đến sự thành công của một tổ chức, nơi mà vai trò của lãnh đạo không chỉ đơn thuần là chỉ đạo mà còn là nguồn động lực, sự thúc đẩy và mẫu mực để nhân viên cảm nhận và theo đuổi. Bài viết này sẽ khám phá sâu hơn về tầm quan trọng của phong cách lãnh đạo phục vụ là gì và những ảnh hưởng tích cực mang lại cho sự phát triển bền vững của các tổ chức hiện đại.
1. Phong cách lãnh đạo phục vụ là gì?
Phong cách lãnh đạo phục vụ (Servant Leadership) là một mô hình quản lý tập trung vào việc phục vụ và hỗ trợ nhân viên, nhằm thúc đẩy sự phát triển và thành công chung của tổ chức. Điểm nổi bật của phong cách này là sự tập trung vào nhu cầu và lợi ích của nhân viên, thay vì chỉ tập trung vào mục tiêu kinh doanh mà bỏ qua yếu tố con người.
Lãnh đạo phục vụ hay lãnh đạo đầy tớ là 1 triết lý được Robert K. Greenleaf giới thiệu trong bài tiểu luận “The Servant as Leader”, được xuất bản lần đầu vào năm 1970. Trong triết lý lãnh đạo đầy tớ, một cá nhân tương tác với những người khác, bất kể là trong vai trò quản lý hay đồng nghiệp, với mục đích xây dựng uy tín hơn là lợi ích quyền lực. Điều này yêu cầu người lãnh đạo không chỉ hướng dẫn mà còn hỗ trợ cấp dưới của họ để họ có thể phát triển và thực hiện công việc hiệu quả.
2. Đặc trưng của phong cách lãnh đạo phục vụ
Giúp đỡ người khác phát hiện tiềm năng
Lãnh đạo phục vụ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp cấp dưới khám phá và phát triển các điểm mạnh tiềm ẩn để tạo ra sự khác biệt. Điều này yêu cầu nhà lãnh đạo có sự đồng cảm với hoàn cảnh của nhân viên và sẵn sàng chia sẻ cả những điểm yếu của bản thân.
Xây dựng và duy trì niềm tin của cấp dưới
Lãnh đạo phục vụ giành được niềm tin của cấp dưới bằng sự trung thực và đáng tin cậy trong lời nói. Họ không che đậy bất kỳ điều gì và sẵn lòng hy sinh quyền hành, tiền thưởng, hoặc sự công nhận để duy trì niềm tin này.
Phục vụ nhu cầu của người khác hơn bản thân
Đặc tính cốt lõi của lãnh đạo phục vụ là sự mong muốn giúp đỡ, chứ không phải tham vọng kiểm soát hay tích lũy quyền hành. Họ hành động vì lợi ích của người khác và đưa ra quyết định dựa trên tương lai chung hơn là lợi ích cá nhân.
Lắng nghe hiệu quả
Lãnh đạo phục vụ không ép buộc ý kiến của mình lên người khác, mà thay vào đó, họ tập trung lắng nghe và hiểu các vấn đề mà nhân viên đang đối mặt, từ đó hướng dẫn mọi người hành động một cách hiệu quả nhất có thể. Họ luôn thể hiện sự tin tưởng và cam kết với nhân viên hơn là sự kiểm soát và chỉ đạo.
3. Lợi ích của phong cách lãnh đạo phục vụ trong doanh nghiệp
Theo nhiều nghiên cứu của các học giả nổi tiếng về lý thuyết quản trị, phong cách lãnh đạo phục vụ đang để lại những tác động vô cùng tích cực đối với doanh nghiệp nói chung và từng nhân viên trong tổ chức nói riêng. Bài tiểu luận “Greenleaf’s ‘Best Test’ of Servant Leadership: A Multilevel Analysis” của Robert W. Hayden, giáo sư hàng đầu tại Đại học Nebraska-Lincoln, Mỹ, đã chỉ ra 5 điểm ưu việt của lãnh đạo phục vụ so với các phong cách quản trị khác:
Khơi dậy lòng trung thành từ nhân viên
Trong các phong cách lãnh đạo truyền thống, lợi ích của tổ chức thường được ưu tiên, đôi khi làm nhân viên cảm thấy bị bỏ qua. Tuy nhiên, với servant leadership, nhu cầu và sự phát triển của nhân viên được đặt lên hàng đầu. Điều này giúp nhân viên nhận ra vai trò của họ trong tổ chức, nhận được sự quan tâm và hỗ trợ từ lãnh đạo, từ đó tăng cường lòng trung thành và cam kết với tầm nhìn của tổ chức.
Thúc đẩy nhân viên tham gia các hoạt động chung
Phong cách lãnh đạo phục vụ cho phép nhân viên tự do và linh hoạt hơn trong công việc của họ. Họ được khuyến khích tham gia vào quyết định và tác vụ, điều hiếm thấy trong các mô hình quản trị truyền thống. Điều này cũng giúp nâng cao năng lực và kiến thức của từng cá nhân, giúp họ đối mặt và giải quyết các thách thức ngoài dự kiến.
Hạn chế việc lạm dụng quyền lực
Servant leadership khuyến khích chia sẻ thông tin và quyền lực với nhân viên. Điều này giúp ngăn chặn các hành vi độc đoán và tạo điều kiện cho các ý tưởng mới mẻ được phát triển và triển khai một cách hiệu quả trong tổ chức.
Cải thiện năng suất làm việc
Theo nghiên cứu của giáo sư Paul TP Wong từ Đại học Toronto, các nhà lãnh đạo theo servant leadership thường nhận được sự tôn trọng và niềm tin từ nhân viên. Điều này thúc đẩy trách nhiệm làm việc cao, nâng cao sự hài lòng và năng suất làm việc của nhân viên với tổ chức.
Thích hợp với môi trường đa dạng và biến động
Phong cách lãnh đạo phục vụ có thể linh hoạt và hiệu quả trong các môi trường công ty đa dạng. Trong khi các mô hình lãnh đạo truyền thống có thể gây ra sự bất mãn hoặc khó khăn đối với nhân viên, servant leadership thúc đẩy cá nhân hóa quản lý và giúp duy trì sự đoàn kết trong tổ chức.
4. Các phẩm chất cần có của nhà lãnh đạo phục vụ
Sau nhiều năm nghiên cứu kỹ lưỡng các tác phẩm của Greenleaf về lãnh đạo phục vụ, tác giả Larry C. Spears – CEO của Trung tâm Lãnh đạo Phục vụ Robert K. Greenleaf, đã đưa ra một cái nhìn tổng quát về lãnh đạo phục vụ qua 10 phẩm chất và kỹ năng chính như sau:
1. Lắng nghe: Những nhà lãnh đạo phục vụ giỏi luôn có khả năng lắng nghe tốt. Đây là một kỹ năng quan trọng giúp cải thiện giao tiếp và tôn trọng người khác, từ đó xây dựng mối quan hệ có ý nghĩa và hiệu quả với nhân viên. Lắng nghe sâu sắc giúp nhà lãnh đạo hiểu rõ hơn về những mong đợi và cảm xúc của đội ngũ, từ đó điều chỉnh cách tương tác một cách chính xác.
2. Cảm thông: Trong một môi trường làm việc năng động, những nhà lãnh đạo phục vụ biết cảm thông và luôn sẵn sàng giao tiếp một cách cởi mở. Họ khuyến khích sự trao đổi tích cực và xây dựng một không gian làm việc thân thiện và hiệu quả. Khả năng cảm thông giúp nhà lãnh đạo giải quyết các vấn đề một cách hiệu quả và được tôn trọng cao hơn bởi nhân viên.
3. Hàn gắn: Một điểm mạnh của lãnh đạo phục vụ là khả năng hàn gắn mối quan hệ. Họ tạo ra môi trường thân thiện và đội ngũ đoàn kết, giúp tăng sự hài lòng và cam kết của nhân viên với tổ chức.
4. Nhận thức: Sự nhận thức rộng và sâu giúp nhà lãnh đạo phục vụ có cái nhìn toàn diện hơn về bối cảnh và quyết định. Đây là yếu tố quan trọng giúp họ đưa ra các quyết định chiến lược và hiệu quả.
5. Thuyết phục: Nhà lãnh đạo phục vụ không chỉ đơn thuần yêu cầu phục tùng mà họ luôn cố gắng thuyết phục để làm việc hiệu quả hơn. Khả năng thuyết phục này giúp xây dựng lòng tin và sự đồng thuận trong tổ chức.
6. Tạo nên nhận thức: Họ khuyến khích mọi người mơ ước về những điều vĩ đại và nhìn xa hơn những giới hạn hàng ngày. Khả năng này giúp nhà lãnh đạo phục vụ đưa ra những giải pháp sáng tạo và bứt phá trong quản lý và phát triển tổ chức.
7. Nhìn xa trông rộng: Khả năng nhìn xa giúp nhà lãnh đạo phục vụ đưa ra những quyết định chiến lược và cân nhắc hậu quả lâu dài. Điều này là cơ sở để họ phát triển một tầm nhìn chiến lược cho tổ chức.
8. Giữ cương vị quản lý: Đây là yếu tố quan trọng để nhà lãnh đạo phục vụ duy trì sự tin cậy và hỗ trợ từ đội ngũ. Họ thúc đẩy sự cởi mở và sự tham gia, thay vì chỉ tập trung vào kiểm soát và quản lý.
9. Cam kết với phát triển con người: Nhà lãnh đạo phục vụ cam kết sâu sắc đối với sự phát triển cá nhân của từng thành viên trong tổ chức. Họ coi trọng giá trị bên trong và khuyến khích mỗi cá nhân phát triển tối đa tiềm năng của mình.
10. Xây dựng cộng đồng: Nhà lãnh đạo phục vụ tạo điều kiện cho sự hình thành và phát triển của cộng đồng trong tổ chức. Họ khuyến khích sự hợp tác và gắn kết giữa các thành viên, từ đó nâng cao hiệu quả làm việc và sự đoàn kết trong tổ chức.
5. Ví dụ về lãnh đạo phục vụ
Các nhà lãnh đạo phục vụ nổi tiếng trong thế giới doanh nghiệp bao gồm Alan Mulally, CEO của Ford Motor Co.; Susan Wojcicki, CEO của YouTube; Paul Polman, CEO của Unilever; Howard Schultz, CEO của Starbucks; và Tim Cook, CEO của Apple; cùng với nhiều người khác. Đây chỉ là một số ví dụ về những người được xem là mẫu lãnh đạo phục vụ mạnh mẽ trong thế giới doanh nghiệp. Những nhà lãnh đạo này thể hiện những phẩm chất bao gồm sẵn sàng chịu rủi ro, tập trung vào nhân viên, và được thúc đẩy bởi thành công hơn là lợi nhuận.
Trong ngành công nghệ nói trên, các lãnh đạo phục vụ thường được thấy nhiều nhất trong môi trường phát triển linh hoạt trên các nhóm Scrum. Trong một nhóm Scrum, Scrum Master không nhất thiết là một nhà lãnh đạo; thay vào đó, họ là thành viên của nhóm làm việc chặt chẽ với các thành viên khác trong môi trường phát triển linh hoạt và chịu trách nhiệm xác định yêu cầu, lập kế hoạch sprint, và giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình.
Kết luận, phong cách lãnh đạo phục vụ không chỉ là một khía cạnh quản lý mà là nền tảng của sự nổi bật và bền vững của một tổ chức. Bằng cách xây dựng một môi trường làm việc khuyến khích sự sáng tạo, tôn trọng và sự phát triển cá nhân, các lãnh đạo phục vụ không chỉ tạo ra những kết quả kinh doanh xuất sắc mà còn giúp đỡ và động viên nhân viên thăng tiến trong sự nghiệp và đóng góp tích cực vào sự thành công chung của tổ chức.
Trong nhiều năm qua, Master Hà Lục đã đào tạo và huấn luyện cho hàng ngàn cá nhân, giúp họ trở nên thành công hơn và hạnh phúc hơn. Ngoài ra cô Hà Lục đã có hàng trăm phiên (coaching 1-1) giúp các chủ doanh nghiệp tạo ra sự đột phá và phát triển bền vững cho tổ chức.