Trong môi trường kinh doanh, đôi khi hai khái niệm quản lý và lãnh đạo thường được sử dụng một cách đồng nhất như từ cùng nghĩa. Tuy nhiên, dù có vẻ có thể được sử dụng thay thế cho nhau, thực tế lại cho thấy vẫn có những phân biệt quan trọng giữa lãnh đạo và quản lý. Phân biệt lãnh đạo và quản lý không chỉ là những định nghĩa, mà còn là sự hiểu biết sâu sắc về vai trò, kỹ năng và tư duy đằng sau mỗi khái niệm. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi vào chi tiết để hiểu rõ hơn về những khác biệt cơ bản giữa lãnh đạo và quản lý cũng như tầm quan trọng của cả hai trong việc điều hành một tổ chức hiệu quả.
1. Tìm hiểu về quản lý và lãnh đạo
Trước khi phân biệt giữa lãnh đạo và quản lý, hãy cùng tìm hiểu sơ lược về cả 2 khái niệm này.
Lãnh đạo là gì?
Lãnh đạo là quá trình tạo ra và thúc đẩy sự thay đổi tích cực trong tổ chức hoặc cộng đồng thông qua việc hướng dẫn, ảnh hưởng và truyền cảm hứng cho những người khác. Người lãnh đạo không chỉ định hướng và xây dựng tầm nhìn cho tổ chức mà còn tạo điều kiện cho sự phát triển và thành công của các thành viên trong tổ chức.
Điều quan trọng là, lãnh đạo không chỉ xuất phát từ vị trí hay chức danh mà còn từ các hành động, tư duy lãnh đạo và phẩm chất cá nhân mà người đó thể hiện. Lãnh đạo không chỉ là kỹ năng mà còn là một trách nhiệm và vai trò trong việc thúc đẩy sự tiến bộ và phát triển bền vững của tổ chức và cộng đồng.
Lãnh đạo thực chất là một quá trình ảnh hưởng xã hội bằng cách tối đa hóa những nỗ lực của nhiều cá nhân để đạt được một mục tiêu chung.
Quản lý là gì?
Quản lý là quá trình tổ chức, điều hành và kiểm soát các tài nguyên và hoạt động của một tổ chức hoặc một nhóm nhằm đạt được các mục tiêu cụ thể. Người quản lý có trách nhiệm lập kế hoạch, phân công công việc, giám sát tiến độ và đảm bảo rằng các hoạt động được thực hiện hiệu quả và theo đúng tiêu chuẩn. Ngoài ra, người quản lý cũng thường phải xử lý các vấn đề, giải quyết xung đột và định hình các chiến lược và chính sách để đảm bảo sự phát triển và thành công của tổ chức.
Quản lý đòi hỏi nặng hơn về mặt kỹ năng trong việc lập kế hoạch, tổ chức, quản lý thời gian, giao tiếp và lãnh đạo đội nhóm để đạt được mục tiêu đã đề ra.
2. Sự khác nhau giữa lãnh đạo và quản lý
Về tầm nhìn
Trong quá trình đạt được mục tiêu của mình, các nhà quản lý sử dụng các hoạt động phối hợp và quy trình tư duy chiến lược. Họ phân rã các mục tiêu dài hạn thành các phần nhỏ hơn và tổ chức các nguồn lực có sẵn để đạt được kết quả mong muốn.
Ngược lại, tầm nhìn nhà lãnh đạo thường quan tâm đến việc sắp xếp và ảnh hưởng đến mọi người hơn là chỉ sử dụng kỹ năng giao việc để phân công công việc cho cấp dưới. Họ đạt được điều này bằng cách hỗ trợ các cá nhân hiểu rõ về vai trò của họ trong bối cảnh rộng lớn và khả năng phát triển trong tương lai mà những nỗ lực của họ có thể mang lại. Điều này cũng là một điểm khác biệt tương đối rõ giúp chúng ta phân biệt giữa lãnh đạo và quản lý.
Về tư duy
Một nhà lãnh đạo thường sẽ đặt câu hỏi về “tại sao” và “cái gì”, trong khi một nhà quản lý thường tập trung vào “làm thế nào” và “khi nào”. Để thực hiện vai trò lãnh đạo của mình, một người có thể đặt câu hỏi và thách thức các bên liên quan, đảo ngược các quyết định bất lợi cho tổ chức. Nếu gặp khó khăn, một nhà lãnh đạo sẽ tìm hiểu và hỏi: “Chúng ta đã học được gì từ điều này?” và “Tại sao điều này lại xảy ra?”
Trái lại, các nhà quản lý thường không đánh giá và phân tích các thất bại. Mô tả công việc của họ tập trung vào việc khuyến khích đặt các câu hỏi: “Làm thế nào” và “Khi nào”. Điều này giúp họ đảm bảo rằng các kế hoạch được thực hiện một cách chính xác. Họ thích chấp nhận tình hình hiện tại và không cố gắng thay đổi nó.
Về cách tổ chức và sắp xếp
Các nhà quản lý đạt được mục tiêu của họ bằng cách tận dụng các hoạt động phối hợp và áp dụng các quy trình chiến lược. Họ phân rã các mục tiêu dài hạn thành những phần nhỏ hơn và sắp xếp các nguồn lực có sẵn để đạt được kết quả mong muốn.
Ngược lại, các nhà lãnh đạo tập trung vào việc tổ chức và tạo ra ảnh hưởng đối với mọi người hơn là chỉ đơn giản là phân công công việc. Họ đạt được điều này bằng cách hỗ trợ cá nhân để hình dung rõ vai trò của họ trong một khung cảnh lớn hơn và khuyến khích sự phát triển trong tương lai mà nỗ lực của họ có thể mang lại. Điều này cũng là một điểm khác biệt tương đối rõ ràng giúp chúng ta phân biệt giữa lãnh đạo và quản lý.
Về vị trí và chất lượng công việc
Vai trò của người quản lý thường được định rõ đối với một công việc cụ thể trong cấu trúc tổ chức, trong khi thuật ngữ nhà lãnh đạo có một định nghĩa mơ hồ hơn. Lãnh đạo không chỉ đơn thuần là một chức danh hay vị trí, mà đó là kết quả của một loạt các hành động.
Bạn được coi là một nhà lãnh đạo khi bạn hành động để truyền cảm hứng cho người khác và thúc đẩy họ làm việc hết mình. Chức danh hay vị trí của bạn không phải là yếu tố quyết định. Ngược lại, người quản lý là một chức danh công việc đi kèm với một số trách nhiệm cụ thể và không linh hoạt như vai trò lãnh đạo.
3. Một số góc nhìn về khác biệt giữa quản lý và lãnh đạo
Nếu nhận xét sự khác biệt của quản lý và lãnh đạo trên mặt tư duy trừu tượng và nghĩ suy hơn, trong cuốn sách “Chân dung nhà lãnh đạo” (On becoming a Leader) tác giả Warren Bennis nhận định như sau:
Quản lý điều hành; lãnh đạo đổi mới
Quản lý là bản sao; lãnh đạo là bản gốc
Quản lý duy trì; lãnh đạo phát triển
Quản lý tập trung vào hệ thống và cấu trúc; lãnh đạo tập trung vào con người
Quản lý dựa vào sự kiểm soát; lãnh đạo khơi gợi sự tin tưởng
Quản lý chấp nhận thực tế; lãnh đạo điều tra thực tế
Quản lý có tầm nhìn hẹp; lãnh đạo có tầm nhìn rộng
Quản lý hỏi như thế nào và khi nào; lãnh đạo hỏi cái gì và tại sao
Quản lý tập trung kết quả cuối cùng; lãnh đạo quan tâm tới phạm vi rộng lớn bên ngoài
Quản lý làm theo; lãnh đạo khởi nguồn
Quản lý chấp nhận hiện trạng; lãnh đạo thách thức nó
Quản lý là một chiến sĩ giỏi; lãnh đạo là người của chính họ
Quản lý làm đúng việc; lãnh đạo làm việc đúng
Còn Jim Estill của website “CEO Blog – Time Leadership” cũng đưa ra trích dẫn sau:
“Sự khác biệt giữa quản lý và lãnh đạo nằm ở các khái niệm mà họ nắm giữ, sâu trong tinh thần, về sự lộn xộn và tính trật tự. Quản lý nắm giữ quy trình, tìm kiếm sự ổn định và kiểm soát, và theo bản năng cố gắng giải quyết các vấn đề một cách nhanh chóng – đôi khi trước khi họ hiểu rõ ý nghĩa của một vấn đề. Lãnh đạo thì ngược lại, chịu đựng sự lộn xộn và thiếu cấu trúc và sẵn sàng trì hoãn việc kết thúc để thực sự hiểu các vấn đề một cách đầy đủ hơn. Lãnh đạo doanh nghiệp có nhiều việc để làm như các nghệ sĩ, nhà khoa học và những người có tư duy sáng tạo khác, hơn cả những gì họ làm với các quản lý. Các tổ chức cần cả quản lý và lãnh đạo để thành công, nhưng để doanh nghiệp phát triển thì đòi hỏi cần giảm sự tập trung vào chiến lược, lý luận đồng thời nuôi dưỡng một môi trường cho phép sự sáng tạo và trí tưởng tượng có thể bung nở”.
4. Phân biệt lãnh đạo và quản lý qua phẩm chất cần có
Đặc điểm một nhà lãnh đạo cần có
Các nhà lãnh đạo không nhất thiết phải sở hữu hoặc thể hiện quyền lực. Thay vào đó, họ sẽ sử dụng sự trợ giúp của con người để hoàn thành mục tiêu. Một nhà lãnh đạo vĩ đại là người có khả năng làm điều này liên tục, không phụ thuộc vào hoàn cảnh hay thời gian.
Dưới đây là một số kỹ năng lãnh đạo hiệu quả và đặc điểm tính cách mà mọi nhà lãnh đạo cần thấm nhuần để trở nên thành công và để giúp bạn dễ dàng phân biệt lãnh đạo và quản lý:
- Sự đam mê: Lãnh đạo có kế hoạch và hướng đến mục tiêu. Họ làm việc chăm chỉ để đạt được những mục tiêu này và đồng thời thúc đẩy người khác đạt được mục tiêu của họ thông qua hướng dẫn và chỉ đạo.
- Đạo đức: Một nhà lãnh đạo xuất sắc phải minh bạch và trung thực với nhóm của mình, giúp giảm thiểu thông tin sai lệch và rắc rối nội bộ.
- Đồng cảm: Nhà lãnh đạo cần có khả năng đồng cảm, giúp họ phát triển mối quan hệ mạnh mẽ với nhóm của họ.
- Kỹ năng giao tiếp: Lãnh đạo cần có kỹ năng giao tiếp tốt, minh bạch với nhóm và chia sẻ cả thất bại lẫn thành công.
- Tinh thần cởi mở và sáng tạo: Nhà lãnh đạo giỏi luôn mở lòng với những ý tưởng mới và chấp nhận quan điểm của người khác. Họ hiểu rằng không có cách nào là đúng hoàn toàn, và luôn sẵn sàng lắng nghe, quan sát và thay đổi để thích nghi. Đồng thời, họ khuyến khích nhóm của mình làm như vậy và hỗ trợ họ phát triển suy nghĩ sáng tạo.
Đặc điểm một nhà quản lý cần có
Quản lý là trụ cột của mọi tổ chức doanh nghiệp. Trách nhiệm của người quản lý không chỉ giới hạn ở việc giám sát các hoạt động kinh doanh hàng ngày, mà còn bao gồm việc tìm kiếm và quản lý nguồn nhân lực. Để thực hiện những nhiệm vụ phức tạp này, người quản lý cần phải có những đặc điểm tính cách đặc trưng. Dưới đây là một số kỹ năng quản lý hiệu quả và đặc điểm tính cách của một nhà quản lý thành công, giúp bạn dễ dàng phân biệt lãnh đạo và quản lý:
- Khả năng kiểm soát: Người quản lý phải chịu trách nhiệm giám sát các hoạt động kinh doanh hàng ngày và đảm bảo rằng mọi thứ diễn ra theo đúng quy trình.
- Định hướng nhóm: Một người quản lý tốt phải biết giải quyết các vấn đề của nhóm và thúc đẩy sự hợp tác trong nhóm. Họ cũng cần xây dựng và thúc đẩy văn hóa làm việc tích cực trong tổ chức.
- Kỹ năng giao tiếp: Người quản lý cần có kỹ năng giao tiếp tốt để truyền đạt thông điệp một cách rõ ràng và tránh xung đột trong tổ chức.
- Đáng tin cậy: Một nhà quản lý đáng tin cậy giúp xây dựng lòng tin và sự tôn trọng từ nhân viên, khiến họ dễ dàng tuân theo chỉ đạo và quyết định của người quản lý.
- Quản lý theo quy trình: Người quản lý phải giới thiệu và thúc đẩy văn hóa làm việc và đạo đức công việc trong tổ chức. Họ cần có tầm nhìn rõ ràng và hiểu rõ mục tiêu của tổ chức để dẫn dắt nhân viên theo đúng hướng.
Tóm lại, trên hành trình xây dựng và phát triển bất kỳ tổ chức nào, việc hiểu rõ sự khác nhau giữa lãnh đạo và quản lý là vô cùng quan trọng. Việc hiểu rõ bản chất và kết hợp hài hòa mỗi vai trò đúng lúc, đúng chỗ không chỉ giúp tổ chức hoạt động một cách hiệu quả mà còn tạo ra một môi trường làm việc tích cực và động viên. Việc phân biệt lãnh đạo và quản lý không chỉ là vấn đề của định nghĩa mà còn là vấn đề của thái độ và hành động. Chỉ thông qua sự nhận biết và sử dụng chính xác hai khái niệm này, tổ chức mới có thể thực sự đạt được tiềm năng toàn diện của mình.
Trong nhiều năm qua, Master Hà Lục đã đào tạo và huấn luyện cho hàng ngàn cá nhân, giúp họ trở nên thành công hơn và hạnh phúc hơn. Ngoài ra cô Hà Lục đã có hàng trăm phiên (coaching 1-1) giúp các chủ doanh nghiệp tạo ra sự đột phá và phát triển bền vững cho tổ chức.