Kỹ năng lãnh đạo bản thân là gì? Cần gì để lãnh đạo bản thân tốt nhất

Trong cuộc sống hiện đại, kỹ năng lãnh đạo không chỉ dành riêng cho những người đứng đầu hay quản lý một nhóm công việc. Thực tế, việc có kỹ năng lãnh đạo bản thân là chìa khóa quan trọng giúp mỗi người tự điều hành và phát triển một cuộc sống thành công và ý nghĩa. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn về ý nghĩa và cách phát triển kỹ năng lãnh đạo bản thân với những kỹ năng cần thiết, cách áp dụng chúng vào cuộc sống hàng ngày.

1. Kỹ năng lãnh đạo bản thân là gì?

Kỹ năng lãnh đạo bản thân là khả năng tự quản lý và tự điều hành bản thân một cách hiệu quả để đạt được mục tiêu cá nhân và chuyển đổi ý định thành hành động tích cực. Người biết cách tự lãnh đạo bản thân sẽ luôn tự tin, linh hoạt và đồng thời phản ánh vào sự tự trọng và sự chủ động trong mọi tình huống, luôn tự thúc đẩy mình thực hiện những hành động có ý nghĩa, nhằm tồn tại và phát triển trong một thế giới biến động và đầy phức tạp.

Kỹ năng lãnh đạo bản thân bao gồm việc nhận biết và phát triển những đặc điểm và kỹ năng cá nhân như tự giác, tự quản lý, tự kiểm soát, khả năng tự đề ra mục tiêu và lên kế hoạch, khả năng đưa ra quyết định và giải quyết vấn đề, cũng như khả năng tương tác và làm việc hiệu quả với người khác.

2. Tầm quan trọng của kỹ năng lãnh đạo bản thân

Nâng cao năng suất làm việc một cách hiệu quả

Một cá nhân với kỹ năng lãnh đạo bản thân tốt sẽ hiểu cách quản lý thời gian, đặt ra và đạt được mục tiêu quan trọng, và đối phó linh hoạt với những thách thức. Điều này không chỉ là quan trọng đối với người lãnh đạo, mà còn là yếu tố tiên quyết để cả nhóm làm việc đạt được hiệu suất cao và hoàn thành nhiệm vụ một cách hiệu quả.

Thể hiện trách nhiệm và sự cam kết trong công việc

Người quản lý bản thân hiệu quả sẽ thể hiện sự trách nhiệm đối với công việc của mình và hiểu rõ điểm mạnh cũng như điểm yếu để liên tục phát triển và cải thiện. Những cá nhân này thường làm việc có hiệu suất cao, cam kết với mục tiêu và mang lại nhiều giá trị cho tổ chức. Sự tự nhận biết và học hỏi không ngừng giúp họ trở thành một nguồn động viên lớn và tạo ra niềm tin từ sếp cũng như đồng nghiệp, mở ra cơ hội thăng tiến sự nghiệp trong tương lai.

Xây dựng và duy trì mối quan hệ tốt với mọi người

Kỹ năng lãnh đạo bản thân giúp bạn phát triển kỹ năng giao tiếp, kỹ năng lắng nghe và hiểu người khác, từ đó xây dựng và duy trì mối quan hệ tốt và bền vững với đồng nghiệp, cấp trên, cấp dưới và những người xung quanh. Sự tin tưởng và kính trọng từ sếp cũng như đồng nghiệp là yếu tố quan trọng để tạo ra một môi trường làm việc tích cực và thoải mái.

Truyền cảm hứng và động viên người khác

Người có kỹ năng lãnh đạo bản thân tốt có thể truyền cảm hứng tự nhiên cho nhân viên, dựa trên tính kỷ luật, khả năng giải quyết vấn đề và cam kết đối với mục tiêu chung. Ngay cả khi không đảm nhận vai trò quản lý, họ vẫn có thể trở thành nguồn cảm hứng lớn cho đồng nghiệp thông qua việc quản lý bản thân một cách tốt. Bằng cách liên tục chứng minh sự thành công thông qua sự hiểu biết về bản thân, đặt ra mục tiêu và cống hiến mình, họ khuyến khích người khác hành động tương tự.

3. Các mô hình lãnh đạo bản thân phổ biến

Khái niệm về lãnh đạo bản thân được xây dựng dựa trên nhiều mô hình và khuôn khổ lý thuyết liên ngành, trong đó có nhiều mô hình đến từ lĩnh vực tâm lý học tích cực. Các mô hình này bao gồm:

Tự kiểm soát (Carver & Scheier, 1981)

Tự kiểm soát đồng nghĩa với việc tự quản lý và điều chỉnh bản thân. Quá trình tự kiểm soát là việc lặp đi lặp lại một hành động để đạt được trạng thái mong muốn cuối cùng. Người có khả năng tự kiểm soát sẽ so sánh trạng thái hiện tại với trạng thái mong muốn và nỗ lực hành động để giảm bớt khoảng cách giữa hai trạng thái này.

Khi nói đến thuật ngữ tự kiểm soát và tự quản, hai khái niệm này thường được sử dụng thay thế nhau, mặc dù chúng không hoàn toàn đồng nghĩa. Tự quản chỉ đơn giản là việc quản lý và thực hiện nhiệm vụ đã được giao theo quy định, trong khi tự lãnh đạo đòi hỏi nhiều hơn, bao gồm sự lựa chọn nội tại, liên kết giá trị và thực hiện các hoạt động đã chọn.

Nhận thức xã hội (Bandura, 1986)

Lý thuyết nhận thức xã hội nhận thức sự tương tác giữa các yếu tố cá nhân, môi trường và hành vi. Bandura và các cộng sự đã tiến hành nhiều thí nghiệm, bao gồm thí nghiệm búp bê Bobo, để chứng minh lý thuyết này. Kết quả cho thấy rằng các trẻ em tiếp xúc với hành vi hung bạo sẽ có xu hướng bắt chước hành vi đó khi gặp cảm giác thất vọng.

Tự quyết định (Deci & Ryan, 1985)

Lý thuyết tự quyết định nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa động lực cá nhân và việc sống một cuộc sống có mục đích. Nó đưa ra sự nhấn mạnh đặc biệt về tầm quan trọng của việc kích thích và duy trì động lực nội tại, đóng vai trò chủ chốt trong việc thúc đẩy hành vi tự lãnh đạo.

Mặc dù lý thuyết lãnh đạo bản thân thường kết hợp với các lý thuyết khác như lý thuyết hành động tự quyết định và hệ thống nhu cầu của Maslow, nhưng với trọng tâm vào hành động tự quyết định phản ánh nhu cầu nội tại của mỗi người, cụ thể là hành vi tự thực hiện.

4. Cách phát triển kỹ năng lãnh đạo bản thân

Mô hình lãnh đạo bản thân SOAR mang lại một cấu trúc rõ ràng giúp bạn phát triển kiến thức và kỹ năng cần thiết để quản lý bản thân một cách hiệu quả. SOAR là viết tắt của Self – Bản thân; Outlook – Tầm nhìn; Action – Hành động và Reflection – Tự vấn.

Mỗi phần trong mô hình này cung cấp các tiêu chuẩn để bạn đánh giá kỹ năng quản lý bản thân của mình, và mỗi hành vi dưới đây đều là biểu hiện của sự phát triển và mức độ cao của kỹ năng này.

Self – Bản thân

Bạn có nhận thức được các điểm đặc biệt của bản thân dựa trên tính cách, đặc điểm thể chất, trí thông minh, thói quen, điểm mạnh và điểm yếu của mình không?

Để làm được điều này, bạn cần học cách:

– Xác định rõ ràng mục tiêu và tham vọng của bản thân.
– Xác định môi trường nào giúp bản thân phát triển tốt nhất.
– Xác định môi trường nào ảnh hưởng tiêu cực đến bản thân.
– Hiểu rõ điểm mạnh của mình và biết cách tận dụng chúng để đạt các mục tiêu.
– Nhận biết điểm yếu của mình và cách chúng có thể ảnh hưởng đến việc hiện thực hóa mục tiêu.
– Xác định và gọi tên những giá trị cá nhân mà bạn tin tưởng.
– Ưu tiên việc chăm sóc bản thân để đáp ứng các nhu cầu cơ bản nhất.
– Nhận biết khi nào nhu cầu cơ bản của mình không được đáp ứng và hành động để giải quyết vấn đề.

Outlook – Góc nhìn

Hiểu về cách chúng ta nhìn nhận thế giới và cách cảm xúc của chúng ta ảnh hưởng đến quan điểm của chúng ta về thế giới.

Bạn cần học cách:

– Nhận biết các thành kiến của mình có thể làm thay đổi cách chúng ta nhìn nhận một tình huống và con người như thế nào.
– Luôn nỗ lực để hiểu về các quan điểm khác nhau.
– Thấu hiểu những tình huống đặc biệt của người khác trước khi đánh giá họ.
– Sẵn lòng thay đổi quan điểm nếu có thông tin mới mà không phù hợp với niềm tin ban đầu.
– Nhận thức về những yếu tố gây ra cảm xúc tiêu cực của mình.
– Hiểu rõ cách cảm xúc tiêu cực ảnh hưởng đến hành động của mình.
– Giữ bình tĩnh khi cảm thấy cảm xúc tiêu cực, trước khi phản ứng.
– Điều chỉnh hơi thở để giữ cho bản thân bình tĩnh.
– Nhận ra và định nghĩa cảm xúc của mình một cách chính xác.
– Thành thật với bản thân khi đối mặt với những tình huống khó khăn nhất.

Action – Hành động

Các cuộc trò chuyện là cách mà một cá nhân có thể hiệu quả giải quyết các tình huống quan trọng và phức tạp nhất của mình.

Trong các cuộc trò chuyện phức tạp, có nhiều kỹ thuật cần được áp dụng; chẳng hạn như kỹ năng đàm phán, tư vấn, giải quyết xích mích, và nhiều hơn nữa. Bạn cần học cách:

– Thể hiện mục tiêu rõ ràng của mình trong cuộc trò chuyện.
– Tạo ra sự rõ ràng và thống nhất khi thảo luận về một vấn đề.
– Bắt đầu bằng các câu hỏi mở để hiểu sâu hơn về quan điểm của đối phương.
– Đặt câu hỏi liên quan để có cái nhìn tổng quan về vấn đề.
– Sẵn sàng lắng nghe câu trả lời sau khi đặt câu hỏi.
– Chia sẻ quan điểm của mình về vấn đề.
– Biết cách đặt câu hỏi để tìm ra cách giải quyết hiệu quả.
– Dễ dàng hạ bớt “tấm khiên phòng thủ” của đối phương để có thể giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng hơn.

Reflection – Tự vấn

Việc và đánh giá một cách nghiêm túc hành vi, quan điểm, thói quen và cuộc trò chuyện từ các hành động để rút ra bài học quan trọng nhằm thích ứng với những thách thức trong tương lai là vô cùng quan trọng.

Dưới đây là một số gợi ý giúp bạn:

– Học cách tự nhận thức bản thân để học từ những kinh nghiệm của mình.
– Tích cực tìm kiếm phản hồi để học hỏi và rút kinh nghiệm thêm.
– Sẵn lòng lắng nghe góp ý của người khác.
– Tự mình nâng cấp mục tiêu để phát triển bản thân.
– Chia sẻ mục tiêu của mình với những người thân quen và những người sẽ hỗ trợ mình.
– Chủ động phát triển và rèn luyện các kỹ năng mới.
– Xây dựng một mạng lưới hỗ trợ đắc lực giúp bạn luôn nỗ lực học hỏi và phát triển.
– Tạo ra kế hoạch cụ thể để vượt qua mọi thách thức một cách hiệu quả.

5. Các kỹ năng lãnh đạo bản thân hiệu quả

Quản lý thời gian

Trước hết, một người biết cách lãnh đạo bản thân phải là người có khả năng phân chia thời gian trong ngày sao cho hiệu quả nhất. Đặc biệt, trong vai trò lãnh đạo, quản lý thời gian không hiệu quả có thể ảnh hưởng đến hoạt động của toàn bộ tổ chức. Do đó, quan trọng là phải nắm rõ những nhiệm vụ cần thực hiện và phối hợp chúng để đảm bảo sự trơn tru trong công việc.

Quản lý các đầu việc ưu tiên

Quản lý các đầu việc ưu tiên là kỹ năng giúp việc phân chia thời gian trở nên đơn giản hơn rất nhiều. Không chỉ vậy, việc phân biệt được việc nào cần làm trước, việc nào có thể hoãn lại giúp bạn tránh được việc quên một số công việc quan trọng và tránh tích tụ các công việc nhỏ lẻ.

Có nhiều phương pháp để phân cấp công việc, trong đó Ma trận Eisenhower là một trong những phương pháp phổ biến. Đơn giản, bạn chỉ cần tạo ra một bảng gồm 4 ô, với trục hoành là độ “khẩn cấp”, và trục tung là mức độ “quan trọng” của công việc. Sau đó, bạn chỉ cần sắp xếp công việc vào các ô tương ứng để có một kế hoạch hoạt động hiệu quả nhất.

– Công việc khẩn cấp và quan trọng: Ưu tiên thực hiện ngay lập tức.
– Công việc quan trọng nhưng không khẩn cấp: Lên kế hoạch và sắp xếp thời gian để thực hiện chúng.
– Công việc khẩn cấp nhưng không quan trọng: Ủy quyền cho người khác thực hiện.
– Công việc không quan trọng và không khẩn cấp: Có thể bỏ qua.

Quản lý cảm xúc

Nhà triết gia Plato từng nói rằng “Hành vi của con người đến từ ba nguồn chính: khao khát, cảm xúc, kiến thức.” Để lãnh đạo hành vi của bản thân, kỹ năng quản lý cảm xúc là yếu tố quan trọng. Đặc biệt, khi đảm nhận vai trò lãnh đạo, mỗi lời nói và hành động đều có ảnh hưởng đến doanh nghiệp và nhân viên. Nếu để cảm xúc chi phối quá nhiều, bạn có thể đưa ra quyết định không chính xác hoặc tạo ra một môi trường làm việc tiêu cực. Hãy học cách bình tĩnh trước mọi tình huống, và lắng nghe giọng lý trí hơn là cảm xúc tức thời.

Kỷ luật bản thân

Doanh nhân, diễn giả truyền cảm hứng người Mỹ Jim Rohn đã nói: “Chúng ta phải lựa chọn: Nỗi đau của sự kỷ luật, hay nỗi đau của sự hối hận.” Kỷ luật bản thân là điều cần thiết để lãnh đạo bản thân hiệu quả và là lối đi tới thành công trong tương lai.

Càng là người có ảnh hưởng, bạn càng cần kỷ luật bản thân. Nếu bạn là chủ một doanh nghiệp và tuân thủ nguyên tắc, cam kết với văn hóa học tập của công ty, bạn sẽ trở thành tấm gương để nhân viên noi theo. Ngược lại, thiếu kỷ luật sẽ tạo ra một đội nhóm cũng thiếu kỷ luật.

Quản lý năng lượng

Quản trị năng lượng là một khái niệm mới mẻ nhưng lại vô cùng quan trọng trong việc lãnh đạo bản thân. Thường chúng ta cảm thấy “cạn kiệt năng lượng” khi lượng năng lượng chúng ta tiêu thụ (output) nhiều hơn lượng năng lượng chúng ta tái tạo (input). Kết quả trực tiếp là cảm thấy mệt mỏi, mất động lực và dễ bị nản chí.

Để khắc phục tình trạng này và cân bằng năng lượng, hãy hạn chế việc tiêu thụ năng lượng vào những việc không cần thiết và tập trung năng lượng vào những vấn đề quan trọng. Đồng thời, đừng quên “sạc lại” năng lượng bằng cách dành thời gian cho bản thân như đọc sách, tập thể dục.

Quản lý suy nghĩ

Kỹ năng quản lý suy nghĩ là một khía cạnh quan trọng của việc lãnh đạo bản thân. Đó là cách bạn điều chỉnh, kiểm soát và hình thành suy nghĩ của mình để đạt được mục tiêu và đối phó với thách thức. Trong vai trò của một người lãnh đạo, suy nghĩ của bạn ảnh hưởng trực tiếp đến hành động và phát triển của doanh nghiệp, do đó bạn cần cẩn thận.

Để quản lý suy nghĩ hiệu quả, hãy luyện tập việc lập kế hoạch và tập trung thực hiện nó trong thời gian làm việc. Đồng thời, luôn giữ thái độ tích cực và không ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ khi cảm thấy khó khăn.

Trên hành trình khám phá kỹ năng lãnh đạo bản thân, chúng ta đã nhận thấy rằng việc làm chủ bản thân không chỉ là một yếu tố quan trọng mà còn là một kỹ năng cần thiết để thành công và hạnh phúc trong cuộc sống. Bằng cách áp dụng những nguyên tắc và kỹ năng lãnh đạo trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta có thể tạo ra sự ảnh hưởng tích cực không chỉ trong công việc mà còn trong mối quan hệ và xã hội.