Quản trị rủi ro là gì? Tìm hiểu về quản trị rủi ro doanh nghiệp

Quản trị rủi ro đã và đang trở thành một khía cạnh quan trọng không thể thiếu, là chìa khóa để đảm bảo sự bền vững và thành công đối với mọi tổ chức trong môi trường kinh doanh đầy thách thức và biến động. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đào sâu vào khám phá khái niệm quản trị rủi ro là gì, những lợi ích, phương pháp thực hiện quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp đối mặt và vượt qua thách thức một cách hiệu quả.

Quản trị rủi ro là gì

Quản trị rủi ro (Risk Management) là quá trình xác định, đánh giá, và ứng phó với những biến động và tình huống không chắc chắn có thể ảnh hưởng đến mục tiêu và hoạt động của tổ chức. Mục đích chính của quản trị rủi ro là giảm thiểu tác động tiêu cực của các sự kiện không mong muốn và tối ưu hóa cơ hội.

Quá trình này bao gồm việc xác định và phân loại rủi ro, đo lường mức độ nghiêm trọng và xác định khả năng xảy ra. Sau đó, các biện pháp phòng ngừa và ứng phó được áp dụng để giảm thiểu tác động của rủi ro đối với tổ chức.

Quản trị rủi ro thường được thực hiện bởi cấp quản lý, lãnh đạo, không chỉ giúp bảo vệ tài sản và uy tín của tổ chức mà còn tạo ra cơ hội mới và cung cấp sự an toàn trong quá trình ra quyết định và thực hiện chiến lược kinh doanh.

Ý nghĩa của quản trị rủi ro đối với doanh nghiệp

1. Đưa ra quyết định sáng tạo trong kế hoạch kinh doanh

Quản trị rủi ro liên quan chặt chẽ đến việc quản trị doanh nghiệp và lập kế hoạch kinh doanh. Nếu ta có thể đoán trước được rủi ro một cách chính xác, các quyết định của những người quản lý sẽ nhanh chóng và hiệu quả hơn, giúp đạt được mục tiêu dễ dàng hơn.

2. Làm chủ tình hình, không để rủi ro “bắt bài”

Đối với doanh nghiệp, việc đánh giá và quản lý rủi ro là cách tốt nhất để chuẩn bị cho những tình huống không chắc chắn trong quá trình phát triển và tăng trưởng. Khi rủi ro xảy ra, doanh nghiệp có một lợi thế lớn nếu đã thực hiện quản trị rủi ro một cách chủ động.

3. Tiết kiệm ngân sách, không lãng phí vô ích

Quản trị rủi ro giúp xác định rõ những chi phí không mong muốn trong quá trình đầu tư và vận hành doanh nghiệp. Điều này giúp doanh nghiệp tiết kiệm ngân sách bằng cách loại bỏ những chi phí không cần thiết và tập trung vào những ưu tiên quan trọng hơn.

4. Đạt được hiệu suất tối đa từ đầu tư kinh doanh

Triển khai hiệu quả hệ thống quản trị rủi ro đồng nghĩa với việc doanh nghiệp sở hữu một công cụ mạnh mẽ, có thể tạo ra giá trị kinh doanh và mở ra cơ hội doanh thu mới. Quản trị rủi ro không chỉ giúp đảm bảo thành công của dự án mà còn tăng khả năng đạt được kết quả tích cực trong các đầu tư kinh doanh.

Phân loại các loại rủi ro phổ biến trong doanh nghiệp

1. Rủi ro chiến lược

Trong lĩnh vực rủi ro chiến lược, có hai dạng chính đáng quan ngại

Chiến lược không phù hợp

Chiến lược không đồng đội với tầm nhìn và sứ mệnh của tổ chức có thể đẩy nó vào hướng đi sai, làm mất đi khả năng đạt được mục tiêu ban đầu đã đề ra.

Chiến lược không thể triển khai

Chiến lược không thể thực hiện để tạo ra giá trị như kỳ vọng có thể trở nên vô nghĩa, không mang lại lợi ích thực sự cho tổ chức.

2. Rủi ro hệ thống

Rủi ro hệ thống tập trung vào các hoạt động và quy trình cụ thể trong tổ chức hoặc các bộ phận trực tiếp của công ty. Các rủi ro này bao gồm sự cố kỹ thuật, hỏng hóc thiết bị, hệ thống quản lý không hiệu quả, và sai sót trong quá trình sản xuất và cung cấp dịch vụ, có thể ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và dịch vụ, hiệu suất hoạt động và uy tín của tổ chức.

3. Rủi ro tài chính

Rủi ro tài chính liên quan đến mất mát hoặc không đạt được lợi nhuận do sự biến động của các yếu tố tài chính như giá cổ phiếu, tỷ giá hối đoái, lãi suất, và những thay đổi trong tình hình kinh tế. Quyết định của doanh nghiệp cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát dòng tiền và nợ.

4. Rủi ro khách quan

Rủi ro khách quan liên quan đến các đối tác bên ngoài và các yếu tố khách quan có thể ảnh hưởng đến doanh nghiệp. Điều này bao gồm sự thay đổi đột ngột trong nhu cầu khách hàng, sự thiếu hụt nguyên vật liệu từ nhà cung cấp, tăng giá đầu vào đột ngột, hay các vấn đề pháp lý, có thể gây tổn thất tài chính đáng kể cho doanh nghiệp.

Quy trình 5 bước quản trị rủi ro doanh nghiệp

Bước 1: Xác định phạm vi rủi ro

Đây là bước quan trọng đầu tiên trong việc quản lý rủi ro. Doanh nghiệp cần xác định những tiêu chí mà họ sẽ sử dụng để đánh giá các rủi ro tiềm ẩn và đặt ra các yếu tố quan trọng như:

• Phạm vi quản lý rủi ro: Xác định rõ ràng phạm vi của quản lý rủi ro để đảm bảo mọi khía cạnh được cover và kiểm soát.
• Tính chất và mục tiêu của quản lý rủi ro: Đặt ra mục tiêu và xác định tính chất của việc quản lý rủi ro, từ đó tạo ra những hướng dẫn và chiến lược thích hợp.
• Cơ sở đánh giá và kiểm chế rủi ro: Xác định các cơ sở để đánh giá rủi ro cũng như các biện pháp kiểm chế để giảm thiểu tác động tiêu cực của chúng.
• Xác định khuôn khổ và lộ trình xử lý học kế toán: Đề xuất các khuôn khổ và lộ trình để xử lý rủi ro một cách có hệ thống và đảm bảo tính minh bạch.

Ngoài ra, việc phân loại rủi ro dựa trên các loại đã nêu ở trên sẽ giúp doanh nghiệp tập trung và giải quyết vấn đề tồn tại một cách hiệu quả hơn. Điều này giúp tối ưu hóa nguồn lực và tập trung vào những khía cạnh quan trọng nhất đối với quá trình quản lý rủi ro của họ.

Bước 2: Nhận dạng rủi ro

Mỗi doanh nghiệp đều đặt ra những mục tiêu cụ thể, và mỗi mục tiêu này đều đi kèm với những sự kiện có thể tạo ra nguy cơ đối với một phần hoặc toàn bộ kế hoạch. Vì vậy, việc nhận biết và đánh giá rủi ro đóng một vai trò quan trọng, giúp doanh nghiệp giảm thiểu mức độ rủi ro không mong muốn.

Quá trình nhận dạng rủi ro tập trung vào việc kiểm tra những rủi ro đã tồn tại. Trong một số lĩnh vực, rủi ro luôn hiện diện. Mỗi rủi ro này được đánh giá để xác định khả năng xảy ra khi doanh nghiệp thực hiện các hành động cụ thể. Điều này giúp doanh nghiệp tự mình đánh giá và hiểu rõ về các nguy cơ tiềm ẩn khi thực hiện các bước trong chiến lược của mình.

Bước 3: Phân Tích Rủi Ro

Sau khi nhận dạng rủi ro, doanh nghiệp cần phải hiểu rõ về bản chất và ảnh hưởng tiềm ẩn của chúng đối với mục tiêu và kết quả của dự án. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải tiến hành một phân tích chi tiết về khả năng xảy ra của rủi ro và hậu quả mà chúng có thể mang lại.

Bước 4: Đánh Giá và Xếp Hạng Rủi Ro

Hoàn thành phần phân tích rủi ro, doanh nghiệp cần thực hiện đánh giá và xếp hạng rủi ro để quyết định liệu chúng có thể chấp nhận hay đang ở tình thế nghiêm trọng cần loại trừ. Việc này bao gồm xác định tỷ lệ sự cố từ các thông tin thống kê, đánh giá số liệu chủ yếu, và nhân đôi tỷ lệ sự cố bằng cách tính toán tác động tiêu cực.

Bước 5: Xử Lý và Ứng Phó với Rủi Ro

Ở bước này, doanh nghiệp cần tập trung vào xử lý các rủi ro được xếp hạng cao nhất. Kế hoạch cụ thể sẽ bao gồm biện pháp giảm thiểu rủi ro, các chiến lược phòng ngừa, và các kế hoạch dự phòng để đối phó với rủi ro nếu chúng xảy ra. Các phương án phòng ngừa bao gồm tránh, giảm thiểu, kiềm chế, và chuyển giao rủi ro.

Bước 6: Lập Kế Hoạch và Giám Sát Rủi Ro

Quản trị rủi ro là một quá trình liên tục. Kế hoạch quản lý rủi ro cần được xem xét, giám sát, và điều chỉnh theo thời gian để đảm bảo tính hiệu quả và sẵn sàng đối mặt với những thay đổi nhanh chóng. Các bước thiết lập kế hoạch bao gồm việc xác định mục tiêu, cung cấp nguồn lực, xác định kế hoạch và giai đoạn thực hiện, kiểm tra và báo cáo tiến trình, đánh giá cách thức giải quyết vấn đề, và định kỳ xem xét lại để điều chỉnh kế hoạch theo thời gian.

Nguyên tắc quản trị rủi ro trong doanh nghiệp

Đặt ra nguyên tắc quan trọng của quản lý rủi ro là việc xác định rủi ro trước khi dự án bắt đầu, giúp tổ chức lên kế hoạch và triển khai biện pháp giảm thiểu tác động của rủi ro và tận dụng cơ hội.

Mục tiêu của doanh nghiệp là yếu tố quan trọng khi quản lý rủi ro. Rủi ro có thể ảnh hưởng tài chính và danh tiếng của tổ chức, đặc biệt trong trường hợp vi phạm bảo mật thông tin hoặc vấn đề liên quan đến tuân thủ quy định.

Bối cảnh của mỗi tổ chức, bao gồm yếu tố như chính trị, công nghệ, luật pháp, xã hội, và văn hóa, ảnh hưởng lớn đến mức độ chấp nhận rủi ro của họ và cách họ giao tiếp về rủi ro.

Sự tham gia của chuyên gia và các bên liên quan quan trọng để cung cấp thông tin đa chiều và quan điểm đa dạng về rủi ro, giúp phát hiện rủi ro tiềm ẩn.

Phân chia trách nhiệm rõ ràng trong quản lý rủi ro giúp tạo ra một môi trường minh bạch và trách nhiệm, giúp mỗi cá nhân hoặc tổ chức tập trung vào lĩnh vực quản lý rủi ro của mình.

Việc xem xét rủi ro định kỳ giúp đảm bảo quá trình quản lý rủi ro diễn ra liên tục và linh hoạt.

Cải tiến liên tục trong quản lý rủi ro giúp doanh nghiệp tối ưu hóa biện pháp hiện có, thích nghi với môi trường biến đổi, và đạt được kết quả tốt hơn.

Khó khăn trong áp dụng quản trị rủi ro của doanh nghiệp

Chi phí khởi đầu có thể tăng lên do việc triển khai các chương trình quản trị rủi ro đòi hỏi sử dụng phần mềm và dịch vụ có chi phí cao.

Sự tập trung mạnh mẽ vào quản trị rủi ro cũng đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư thêm thời gian và nguồn lực tài chính để đảm bảo tuân thủ.

Đạt được sự đồng thuận về mức độ nghiêm trọng của rủi ro và cách xử lý chúng có thể là một nhiệm vụ khó khăn, có thể gây tranh cãi và đôi khi dẫn đến tình trạng phân tích rủi ro bị đình trệ.

Việc nhìn nhận và hiểu rõ bức tranh tổng thể về rủi ro tích luỹ có thể gặp khó khăn.

Chính sách quản trị rủi ro của doanh nghiệp có thể còn yếu, chưa được phát triển một cách đầy đủ, và khó có thể đưa ra các đánh giá chính xác.

Tiêu chuẩn quản trị rủi ro

Khung ERM COSO

Tiêu chuẩn COSO (Ủy ban Tổ chức Tài trợ của Ủy ban Treadway) ra mắt lần đầu vào năm 2004 và được cập nhật vào năm 2017 để phù hợp với sự phức tạp ngày càng gia tăng của hệ thống quản lý rủi ro doanh nghiệp (ERM – Enterprise Risk Management). Tiêu chuẩn này tập trung vào việc xác định các khái niệm và nguyên tắc quan trọng của ERM, cung cấp một ngôn ngữ chung cho ERM và đưa ra hướng dẫn rõ ràng cho việc quản lý rủi ro.

Phiên bản COSO ERM 2017 được phát triển dựa trên sự đóng góp ý kiến từ năm tổ chức thành viên của COSO cùng với các cố vấn bên ngoài. Nó bao gồm 20 nguyên tắc được tổ chức thành năm thành phần có mối liên hệ với nhau. Một số nguyên tắc chính bao gồm:

– Tạo ra và duy trì một nền văn hóa quản lý rủi ro
– Chỉ đạo chiến lược
– Nhận diện rủi ro
– Quản lý rủi ro
– Giám sát và cải thiện

COSO ERM 2017 cung cấp một khung tham chiếu toàn diện cho doanh nghiệp để triển khai và nâng cao quá trình quản trị rủi ro. Nó giúp các tổ chức xác định, đánh giá và quản lý rủi ro một cách hiệu quả, đồng thời tạo ra giá trị và bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp.

Tiêu chuẩn ISO 31000

Tiêu chuẩn ISO (Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế) về quản trị rủi ro (ERM) đã được áp dụng từ năm 2009 và được sửa đổi vào năm 2018. Tiêu chuẩn này cung cấp danh sách các nguyên tắc ERM và khuôn khổ để giúp các tổ chức áp dụng cơ chế quản lý rủi ro vào hoạt động, quy trình xác định, đánh giá, ưu tiên và giảm thiểu rủi ro.

Phiên bản ISO mới hơn là một “tài liệu ngắn hơn, rõ ràng hơn, súc tích hơn, dễ đọc hơn” so với phiên bản trước đó. Nó được phát triển bởi Ủy ban Kỹ thuật Quản lý Rủi ro của ISO với sự đóng góp ý kiến từ các cơ quan thành viên quốc gia của ISO 31000. Phiên bản tiêu chuẩn năm 2018 bao gồm nhiều hướng dẫn chiến lược hơn về ERM so với phiên bản ban đầu và nhấn mạnh vai trò quan trọng của quản lý cấp cao trong quản lý rủi ro cũng như tích hợp quản lý rủi ro vào toàn bộ tổ chức.

Qua bài viết này, chúng ta đã nhận thức được vai trò quan trọng của quản trị rủi ro, từ việc bảo vệ tài sản cho đến việc duy trì uy tín của doanh nghiệp. Đây không chỉ là một yếu tố quyết định trong việc đảm bảo sự sống còn của doanh nghiệp mà còn là một cơ hội để phát triển và thịnh vượng trong thời đại đầy thách thức.